Soğutma Çevrimindeki Arızalar ve Sebepleri

Kompresör Arızaları
Bir soğutma sisteminin kalbi konumdaki kompresör, çoğunlukla sistemle ilgili başka bir aksaklıktan dolayı arızalanır. İstatiksel olarak bir kompresörün imalat hatalarından dolayı arızalanma oranı verememekte beraber, ihmal edilecek kadar az olduğunu kabul etmek gerekir.
Kompresörün arızalanma sebebini gidermede yapılan kompresör değiştirme işleminin kısa süreli çözüm olduğu ortadadır.

Başlıca Kompresör Arıza Sebepleri
1)Yüksek kondanser basıncı
2)Yüksek sıcaklıkta ki akışkanın kompresöre girmesi
3)Yağsız kalması
4)Elektrik problemi
5)Likit haldeki akışkanın kompresöre girmesi
6)Diğer sebepler

1.YÜKSEK KONDANSER BASINCI
Bazı sistemlerde yüksek basınç koruma elemanının bulunmadığı yada arızalanmış olduğu düşünülürse, kompresörün aşırı yükten dolayı ısısının artması neticesinde;
- Emme ve basma valflerin bulunduğu bölgedeki yağın yanarak kirlilik oluşturması,
- Bu kir sebebi ile gaz halindeki soğutucu akışkanın yüksek basınç hattından alçak basınç hattına doğru kaçarak dönüş basıncın yükselmesi,
- Elektrik motorların aşırı amper çekme sebebi ile arızalanması,
- Hermetik kompresörlerde yüksek basınç emniyet ventilinin açılmasıyla sıcak gazın kartere boşalarak (bu kopmpresörün tamamını etkiler anlamına gelir) kompresör hararetini maksimum derecelere ulaşması görülür.

Kondanser basıncın aşırı yükselme sebepleri;
a)Olması gerekenden fazla akışkan miktarının şarz edilmesi; bu aynı zamanda başka arızalara da sebebiyet verir.
b)Kirli kondanser;bilindiği gibi kondanser grubu dış ortamda bulunur. Bu sebeple toz, is ve nem gibi birçok sebepten dolayı lamel araları zamanla dolar. dolayısıyla yüksek basınç altında ve yüksek ısıda olan gaz halındeki akışkanın, aynı basınç altında, ısısının alınarak sıvı hale gelmesi için gerekli hava miktarı kondanserden geçemez. Üstelik lamellerin hava ile teması mümkün olmadığından ( üzerindeki pislikler izole görevini almıştır ) ısı transferide zayıflamış olur. İleride kompresörün arızalanıp hemen hemen en pahalı sorunu ortaya çıkmaması için klima veya soğutma sistemi kullanıcıları yaz mevsimi başlangıcında olmak üzere senede en az bir defa sistem bakımı nı ve dolayısıyla da bu işlemin içinde kondanser temizliği ni yaptırması gerekmektedir.
c)Kondanser fan motor arızası; Kondanserden yeterli miktarda havanın geçmesine sebep olur.
d)Yanlış seçilen montaj yeri; Kondanser grubu rahatça hava alıp ısısını verebileceği açık alanlara monte edilmelidir.
e)Sistemde soğutucu akışkan dışında hava bulunması; Havanın sıvı hale getirelememesi sebebi ile sistemin her yerinde gaz halinde olması ve soğutucu akışkanın sıvı hale gelecek yeterli yer bulamaması, yoğunluğu az olan hava ve gaz halinde soğutucu akışkanın ısı transfer özelliğinin çok az olması sebebi ile sistemde daima yüksek basınç olacaktır. Ayrıca hava demek ne demektir! Sistemdeki nem, genleşme elemanı ve drierde tıkanıklıklar meydana getirir.
f)Kaynak tortusu (bakır oksit),şantiye esnasında tesisat içine girebilecek kum, çakıl ve benzeri gibi pisliklerin bulunması veya uzun süreli açık hava ile temas halınde olan tesisatın okside olması, rutubetlenme sonucu meydana gelen tıkanıklıklar.

2.DÖNÜŞ HATTINDAN KOMPRESÖRE SICAK AKIŞKAN GİRİŞİ
Soğutma sistemlerinde kullanılan kompresörler 365 gün 24 saat çalışma esasına göre üretilirler. Bu ancak sağlıklı çalışan bir sistem ile birlikte gerçekleşebilir. Kompresörün soğumasını sağlayan dönüş hattından gelen düşük ısıdaki akışkandır. Sıcak giren akışkan kompresöründe aşırı ısınmasına neden olacaktır.

Dönüş hattından gelen akışkanın ısınma sebepleri;
a)Kompresör valflerin geri kaçırması,
b)Evaporatör mahallinde hesaplanmış olandan daha fazla ısı yükü olması,
c)Superheat (evaporatör girişindeki akışkanın ısısı ile kompresör girişindeki akışkanın ısısı arasındaki fark) hesabının yanlış yapılması yada dönüş hattının, split klima sistemlerinin çoğunda her iki hattın da izole edilmemiş olması (özellikle uzun hatlarda).
d)Yeterli akışkanın bulunmaması,
e)Yap separatörü arızası; Yağ separatöründeki şamandıra arızasında, karter bağlantısının kartere yüksek basınç hattından sıcak ve basınçlı akışkanı kaçırması,
f)Kondanser basıncının yüksek olması

3.KOMPRESÖRE SIVI AKIŞKAN GİRİŞİ
Kompresöre giren sıvı akışkan yağın ısısını düşürerek viskozitesini etkiler ve kompresörün kısa zaman aşınmasına sebep olur. Sıvı giren akışkan miktarının fazla olması, yağın köpürerek hacminin artmasına, kompresörün emiş ağzına kadar yükselerek silindire sıvı akışkan ve yağın girmesine yol açar. Bunun sonucunda sıvıların sıkışma özelliğinin olmamasından dolayı kompresörede mekamik arıza meydana gelir.

Kompresöre sıvı akışkan giriş sebepleri;
a)Sistemde gereken fazla akışkanın olması
b)Kirli evaporatör
c)Çalışmayan evaporatör fanı
d)Subcooling (kondanser girişi ile genleşme elemanı girişindeki sıcaklık farkı ) miktarının fazla olması;
- Subcooling hesabının yanlış yapılmasının sebebi ile büyük kondanser veya yüksek debili kondanser fanı seçimi
- Kondanser fanının kontrol eden elektronik veya mekanik basınç presostatının arızalanmış yada yanlış ayarlanmış olması
- Aşırı akışkan miktarı

Yukarıda belirtilen sebeplerden dolayı subcooling miktarı olması gerekenden fazla değerlere ulaşır.Bu değerin fazla olması, kondanser basıncının düşmesine, dolayısıyla evaporatör ve dönüş hattı basıncı anlamına gelir. Ancak evaporatör basıncının düşmesinin asıl sebebi, evaporatöre giren sıvı akışkanın sıcaklığı arasındaki farkın artmış olmasından kaynaklanır. Bu farkın artması, mahalden çok hızlı ısı transferini gerektirir. Mevcut evaporatör ve fanı bunu karşılayamayacağından, buzlanma meydana gelerek, fanların sağladığı havanın lamel aralarından geçişi imkansızlaşır. Böylece buharlaşamayan akışkan kompresöre düşük basınçlı sıvı olarak girer.

4.KOMPRESÖRÜN YAĞSIZ KALMASI
Kompresörün yağsız kaldığı anda mekanik arızaya uğrayacağı aşikardır.
Sebepleri ;
a)Yağ ayırıcısının bulunmaması ya da arızalanmış olması; zellikle sıfırın altındaki soğutma değerlerinde dönüş hattı basıncının yağı süpürme görevini yeterli oranda yerine getiremeyecek kadar az olması ve soğuk evaporatördeki yağın akma özelliğini (viskozite) çok azalması sebebi ile sistemde yağ ayırıcısı (seperatör) bulundurma zorunluluğu vardır.
b)Yarı hermetik kompresörlerde yağ pompasının verimsiz çalışması
c)Sistemde kaçak olması; Kaçak halinde akışkan ile birlikte yağda eksilecektir. Özellikle açık tip kasnaklı kompresörlerde krank milinin gövdeden çıktığı bölgede bulunan körük yada keçenin zamanla zamanla aşınarak akışkan ve yağı kaçırması sık rastlanan bir durumdur. Çoğunlukla sistem bakımının düzenli olarak yapılmaması, zamanla kompresör üzerine düşen yük miktarı arttırır. Aşırı yük aşınmaya neden olur. Çok sıkı kayış ayarı da krank yataklarını zorlayarak aşınmasına yol açar. Yataklarda meydana gelen bu aşınma kısa zamanda krank milinin körük yada keçeyi bozarak yağ ve akışkanların eksilmesine sebep olur.
d)Subcooling değerinin yüksek olması evaporatör basıncını düşüreceğinden yağın süpürülerek kompresöre geri dönmesini engeller.
e)Kondanser grubu ile evaporatör grubu arasına çekilen tesisatta uygulama hatalarının olması, yağ ceplerinin yapılmaması yada yapıldıktan sonra sisteme yağ ilave edilmemesi.

5.ELEKTRİK PROBLEMLERİ
a)Düşük voltaj, elektrik motorunun aşırı akım çekerek ısınmasına sebep olur.
b)Yüksek voltaj, genellikle kontaktörlerin yapışmasına yada yanıp kopmasına neden olur.
c)İnce besleme kablosu yada gevşek bağlantılar yeterli akımın çekilememesine ve ısınmaya hattayangın tehlikesine yol açar.
d)Trifaze motorlarda faz koruma rölesinin bulunmaması faz değişikliği halınde vidalı ve rotary kompresörlerde mekanik arızalara yol açar. Fazın birinin eksilmesi tüm elektrik motorlarının arıza yapma sebebidir.
e)Start kondansatörü arızası
f)Daimi devre kondansatörü arızası

6.DİĞER SEBEPLER
a)Özellikle büyük sistemlerde gerekli yerlere titreşim borusunun konulmaması kompresör üzerindeki vibrasyonu arttırır.
b)Yine büyük sistemlerde ilk kalkış anında gerekli olan, yüksek basınç hattından alçak basınç hattına çekilen, by-pass hattındaki selenoid valfin yada ona kumanda eden elemanların arızalanarak, bu hattan akışkan geçişini sağlayamaması.